ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ (ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ)

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ : ಒಂದು ಪರಿಕಲ್ಪನೆ

ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವಾಗ ನಮ್ಮ ಆಲಂಕಾರಿಕರು ಪ್ರತಿಭೆ ಮತ್ತು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪ್ರತಿಭೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಕಾವ್ಯವೇ ಹುಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲ, ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಅಗತ್ಯವಾದ ಕಾವ್ಯಕಲಾ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ. ಜತೆಗೆ ಅದು ಹೇಗೋ ಕವಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿನೊಡನೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಬಂದದ್ದು; ಅದು ಯಾರಿಂದಲೂ ಕಲಿತದ್ದಲ್ಲ, ಕಲಿಸಲು ಬರುವಂಥದೂ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ, ಈ ‘ಪ್ರತಿಭೆ’ಯೆಂಬ ಸಹಜ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅನುಭವ ಸಾಮಗ್ರಿಯೆಂಬುದೊಂದು ಉಂಟಲ್ಲ? ಎಂದರೆ ಕವಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಆ ಲೋಕಾನುಭವ ಸಾಮಗ್ರಿ, ಅದು ಅನುಭವ ಹಾಗೂ ಅಧ್ಯಯನಗಳ ಮೂಲಕ ದೊರೆಯುವಂಥದ್ದು. ಈ ಅನುಭವ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನೆ ನಮ್ಮ ಆಲಂಕಾರಿಕರು ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರತಿಭೆ ಮತ್ತು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು, ಕವಿಗೆ ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ದತ್ತವಾದದ್ದು, ಮತ್ತೊಂದು ಕವಿ ಉದ್ದೇಶ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂಥದು.  ಈ ಎರಡನೆಯದು ಎಷ್ಟೆಷ್ಟು ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಕವಿಗೆ ಒದಗಿ ಬರುತ್ತದೆಯೋ ಅಷ್ಟರಮಟ್ಟಿಗೆ ಅವನ ಕೃತಿ ಗಟ್ಟಿಮುಟ್ಟದ್ದಾಗುತ್ತದೆ.

‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂದರೆ ಬಹುಜ್ಞತೆ ಎಂದು ಹಿಂದಿನಿಂದಲೂ ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗಿದೆ. ‘ಬಹುಜ್ಞತಾ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಃ ಇತ್ಯಾಚಾರ್ಯಾ’ (ಬಹುಜ್ಞತೆಯೆ ವುತ್ಪತ್ತಿ ಎಂದು ಪೂರ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ)’[1] ಎಂಬ ರಾಜಶೇಖರನ ಸೂತ್ರ ಈ ಸಂಗತಿಯನ್ನೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ ಎಂದರೆ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವಿಕೆ. ಈ ಮಾತನ್ನು ಕುರಿತ ವಿಸ್ಕೃತವಾದ ವಿವೇಚನೆ ನಡೆದದ್ದು ಮೊದಲು ವಾಮನನಲ್ಲಿ (ಕಾವ್ಯಾಲಂಕಾರ ಸೂತ್ರವೃತ್ತಿ ೧.೧೧. ೧-೧೫).  ಇನ್ನೂ ಹಲವರು ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ ಯನ್ನು ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿಯೇ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕವಿ ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ಗಾಗಿ ಅನ್ವೇಷಿಸಬೇಕಾದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೇ ಕ್ಷೇಮೇಂದ್ರನು ತನ್ನ ಕವಿಕಂಠಾಭರಣದಲ್ಲಿ (ಎರಡನೆಯ ಸಂಧಿ : ೫-೧೧) ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ. ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ಯ ಬಗೆಗೆ ಮಮ್ಮಟನ ವಿವರಣೆ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸತಕ್ಕದ್ದಾಗಿದೆ. ಕವಿಗೆ ಒದಗುವ ವಿಶೇಷ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಕುರಿತು “ಲೋಕ, ಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾವ್ಯ ಮುಂತಾದವುಗಳ ವಿಶೇಷ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಬಂದ ನೈಪುಣ್ಯ” (ನಿಪುಣತಾ ಲೋಕಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾವ್ಯಾದ್ಯವೇಕ್ಷಣಾತ್)[2] ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ, ಮಮ್ಮಟ. ಕವಿಗೆ ಒದಗುವ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮೂರು ದಿಕ್ಕಿನಿಂದ ಬರುವಂಥದ್ದು. ಅದು ಲೋಕ ಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ – ಇವುಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ಬರುತ್ತದೆ. ಕವಿಯಾದವನು, ಮೊದಲು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವೆಂದರೆ ತನ್ನ ಸುತ್ತಣ ಲೋಕವನ್ನು ಸೂಕ್ಷ ವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು. ಇದೇ ಕವಿಗೆ ಮೊದಲ ಸಿದ್ಧತೆ. ‘ಲೋಕ’ವೆಂದರೆ “ಚರಾಚರಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡ ವಿಶ್ವದ ನಡವಳಿಕೆ.”[3] ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೂಲದ್ರವ್ಯವೇ ಇದು. ಮಾನವ ಪ್ರಕೃತಿ ಹಾಗೂ ನಿಸರ್ಗ ಪ್ರಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿಯ ಸಮಸ್ತ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನೂ ಕವಿಯಾದವನು ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು ಕಾಣಬೇಕು; ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಎರಡನೆಯದು, ಈ ದೈನಂದಿನ ವಾಸ್ತವಾನುಭವಗಳ ಜತೆಗೆ ಕವಿಯಾದವನ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ತಕ್ಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಇತರ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅರಿವು. ಇಲ್ಲಿ ‘ಶಾಸ್ತ್ರ’ ಎಂದರೆ ಛಂದಸ್ಸು, ವ್ಯಾಕರಣ, ನಿಘಂಟು, ಕೋಶ, ಕಲೆಗಳ ಲಕ್ಷಣ, ಧರ್ಮ, ಅರ್ಥ, ಕಾಮ, ಮೋಕ್ಷಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ – ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಮೂರನೆಯದು ‘ಕಾವ್ಯ’ ಎಂದರೆ “ಮಹಾಕವಿಗಳ ಕೃತಿಗಳು”[4] -ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಾಮನನು ಇನ್ನೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ “ಇತರರ ಕಾವ್ಯಗಳ ಪರಿಚಯವೇ ಲಕ್ಷ್ಯಪರಿಜ್ಞಾನ, ಅದರ ದೆಸೆಯಿಂದಲೇ ಕಾವ್ಯ ರಚನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ”[5]-ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ‘ನಿಪುಣತಾ ಲೋಕಶಾಸ್ತ್ರ  ಕಾವ್ಯದ್ಯವೇಕ್ಷಣಾತ್’ ಎಂದು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಸೂತ್ರೀಕರಿಸುವ ಈ ಮಾತು ಕವಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅನುಭವ ಸಂಗ್ರಹ, ತಂತ್ರನಿರ್ಮಾಣ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ – ಈ ಮೂರನ್ನೂ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ನಿಜವಾದ ಕವಿಗೆ ವರ್ತಮಾನದ ವಾಸ್ತವಾನುಭವ ಎಷ್ಟು ಮುಖ್ಯವೋ, ಪರಂಪರಾಗತವಾದ ಹಿಂದಿನ ಅನುಭವವೂ ಅಷ್ಟೇ ಮುಖ್ಯ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಪರಂಪರೆಯ ಅರಿವು ಕವಿಗೆ ಮೈಗೂಡುವುದು, ತನ್ನ ಪರಿಸರದ ಹಾಗೂ ಪೂರ್ವ ಕವಿಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕವೇ. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ವಿಮರ್ಶಕರೂ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಂಪರೆಯ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು ಎಂಬುದನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.  ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸಕರು ಕವಿಯಾದವನು ಪ್ರಾಚೀನ ಕವಿ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಅನುಕರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದು ಬಹುಶಃ ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿಯೇ.  “ಮಿತ್ರರೇ ನೀವು ಗ್ರೀಕರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಹಗಲು ರಾತ್ರಿ ಶ್ರದ್ಧೆಯಿಂದ ತಿರುವಿ ಹಾಕಿ ವ್ಯಾಸಂಗಮಾಡಿ”[6] ಎಂದು ಹೊರೆಸನು ತನ್ನ ಕವಿ ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಿಮರ್ಶಕ ಬೆನ್‌ಜಾನ್ಸ್‌ನ್ನನು- “ನಿಸರ್ಗದತ್ತವಾದ ಪ್ರತಿಭೆ, ಸತತ ಪರಿಶ್ರಮ, ಹಿಂದಿನ ಹಿರಿಯ ಕವಿಗಳಿಂದ ಪಡೆಯಬಹುದಾದ ಸಹಾಯ ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ, ವಿಸ್ತೃತವಾದ ವ್ಯಾಸಂಗ ಹಾಗೂ ತನ್ನ ಕಲೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ”[7] -ಈ ಐದು ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ವಿವರವಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾನೆ. ನಿಜವಾದ ಸೃಜನಶೀಲ ಲೇಖಕನಿಗೆ ಪರಂಪರೆಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಎಷ್ಟೊಂದು ಅಗತ್ಯವೆಂಬುದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾ ಟಿ.ಎಸ್. ಇಲಿಯಟ್, ಈ ಪರಂಪರೆ ಎಂಬುದು ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತವೆಂಬಂತೆ ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಬರುವಂಥದಲ್ಲ; ಅದು ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರಮದಿಂದ ಮೈಗೂಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂಥದ್ದು ಎನ್ನುತ್ತಾ, ಹೋಮರ್‌ನಿಂದ ಹಿಡಿದು ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕವಿಕೃತಿಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ರಕ್ತಗತ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸತ್ವವನ್ನು ‘ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ’ (Historical Sense) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾನೆ.[8] ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಕವಿಯಾದವನು ಒಂದು ಕಡೆಯಿಂದ ಪಡೆಯುವ ಅನುಭವದ್ರವ್ಯ (ಅದು ಲೋಕಾನುಭವ ಹಾಗೂ ಕಾವ್ಯಾಧ್ಯಯನದ ಪರಿಣಾಮರೂಪದ್ದು)ವನ್ನು, ತನ್ನ ನಿರಂತರ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕೌಶಲ್ಯದ ಮೂಲಕ ಹಿಡಿದಿಡುವ ಕ್ರಿಯೆಯೇ ಕಾವ್ಯ ನಿರ್ಮಿತಿಯ ರಹಸ್ಯ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ.  ಅವನ ಪ್ರಕಾರ ನಿಜವಾದ ಕವಿಕೃತಿಯ ನಿರ್ಮಾಣ ಎರಡು ಸಮಾನಾಂತರ ರೇಖೆಗಳಲ್ಲಿ, ಮೊದಲು ರೂಪಣಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಕಡೆ ಪ್ರಜ್ಞಾಪೂರ್ವಕವಾದ ನಿರಂತರ ಪ್ರಯತ್ನ ಹಾಗೂ ಪ್ರಯೋಗಗಳ ಮೂಲಕ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ-ಯಾವಾಗ ಬೇಕೆಂದರೆ ಆಗ ಭಾವಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಒದಗುವ-ತಂತ್ರ ಕೌಶಲ; ಮತ್ತೊಂದು ಕಡೆ, ವ್ಯಕ್ತಿಯಾಗಿ ಅವನು ಪಡೆಯುವ ಸಮೃದ್ಧಾನುಭವ ಸಾಮಗ್ರಿ. ಈ ಎರಡೂ ಯವುದೋ ಒಂದು ಶಿಖರಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ ಸಂಧಿಸಿದಾಗ ಒಂದು ಮಹಾಕೃತಿ ಮೈದಾಳುತ್ತದೆ.[9]ಭಾರತೀಯ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ, ಕವಿಯ ಅನುಭವದ್ರವ್ಯ, ಕೃತಿಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ ಹಾಗೂ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾನಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ಪೂರ್ವಸಿದ್ಧತೆ, ತತ್ಪರಿಣಾಮವಾದ ತಂತ್ರಪರಿಣತಿಗಳ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಾವು ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

ಒಂದೆಡೆ ಲೋಕ ಶಾಸ್ತ್ರ ಕಾವ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಬರುವ ‘ಬಹುಶ್ರುತಿ’ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆಗೆ ಈ ಅನುಭವ ದ್ರವ್ಯವನ್ನು ಕಾವ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ‘ಪ್ರತಿಭೆ’, ಈ ಎರಡರ ಜತೆಗೆ, ನಮ್ಮ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಒಂದು ಮಹತ್ವದ ಅಂಶವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ.  ಅದೆಂದರೆ ಕವಿಗೆ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರಬೇಕಾದ ‘ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕ’. ಇದೂ ಕೂಡ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾದ ಒಂದು ಅಂಗವಾಗಿದೆ. ರಾಜಶೇಖರನು ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವಾಗ ‘ಬಹುಜ್ಞತಾ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಃ’ ಎಂಬುದನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಲೇ, “ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕೋ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಃ” (ಯಾವುದು ಉಚಿತ ಯಾವುದು ಅನುಚಿತ ಎಂಬುದರ ವಿವೇಚನೆಯೇ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ)[10] ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ರುದ್ರಟನು ‘ಯುಕ್ತಾಯುಕ್ತ ವಿವೇಕವೇ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ”[11] ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ಯ ಕಲ್ಪನೆ ಒಂದೆಡೆ ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ಯನ್ನು ಹೇಳಿದರೆ, ಇನ್ನೊಂದಡೆ ‘ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕ’ವನ್ನು ತನ್ನ ಇನ್ನೊಂದು ಅಂಗವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಕವಿಯ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಕವಿಗೆ ಲೋಕ-ಶಾಸ್ತ್ರ-ಕಾವ್ಯಗಳ ಪರಿಶೀಲನೆಯಿಂದ ಒದಗುವ ಬಹುಶ್ರುತಿ ರೂಪದ ಅನುಭವದ್ರವ್ಯ ಮೂಲಸಾಮಗ್ರಿ ಎಂಬುದೇನೋ ನಿಜವೆ, ಆದರೆ ಅದನ್ನು ಕಾವ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಒಡ್ಡಿಕೊಳ್ಳುವಾಗ ಕವಿಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೊಂದು ಬಹುಮುಖ್ಯವಾದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಕ್ರಿಯಾಭಿಮುಖವಾಗುತ್ತದೆ. ಅದೇ ‘ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕ’ ಅಥವಾ ವಿಮರ್ಶನ ಪ್ರಜ್ಞೆ. ತನಗೊದಗುವ ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ಕೊಡುವಾಗ ಕವಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ವಸ್ತು ಹಾಗೂ ಭಾವಕ್ಕೆ ಅನುಸಾರವಾಗುವಂತೆ ಯಾವುದನ್ನು ಹಾಗೂ ಎಷ್ಟನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಒಳಗುಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎನ್ನುವ ‘ಉಚಿತಾನುಚಿತವಿವೇಕ’ವೇ ಇದು. ಅಭಿನವಗುಪ್ತರು ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಾಣ ಸಮರ್ಥವಾದ ಪ್ರತಿಭೆ ತನಗೆ ಉಪಯೋಗವಾಗುವ ಸಮಸ್ತ ವಸ್ತುಗಳ ಪೂರ್ವಾಪರಗಳನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸುವ ವಿಚಕ್ಷಣತೆಯೇ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ[12] ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮಾತನ್ನು  ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಭಾರತೀಯ ಲಾಕ್ಷಣಿಕರ ಈ ಮಾತುಗಳು ಕವಿಯ ಸೃಜನ ಕ್ರಿಯೆಯ ಜತೆಜತೆಗೆ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಎಚ್ಚರವಿರುವ ವಿಮರ್ಶನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಬಹು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತವೆ. ನವನವೋಲ್ಲೇಖಶಾಲಿನಿಯಾದ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ಯಿಂದ ದತ್ತವಾದ ‘ಅನುಭವದ್ರವ್ಯ’ವನ್ನು ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ತರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ತರುವ ಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವೃತ್ತವಾಗತಕ್ಕದ್ದು. ‘ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕ’ ರೂಪದ ವಿಮರ್ಶನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯೇ.

ಕವಿಗೆ ಕೇವಲ ಪ್ರತಿಭೆ ಇದ್ದರೆ ಸಾಲದು. ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಅಗತ್ಯವಾದದ್ದು ಎಂಬುದನ್ನು ನಮ್ಮ ಆಲಂಕಾರಿಕರು ಹೇಳುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದೊಂದು ಸಲ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಒತ್ತು ಬಿದ್ದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿರುವುದುಂಟು. ಕವಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾನ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನೇ ಕೊಡುವ ಆಲಂಕಾರಿಕರ ನಿರ್ದೇಶನಗಳು ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ಕವಿಯನ್ನು ಕಾವ್ಯಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವ ಪಾಂಡಿತ್ಯದ ಶಸ್ತ್ರಶಾಲೆಗಳಂತೆ ಭಾಸವಾಗುವುದುಂಟು. “ಕವಿಯಲ್ಲದವನಿಗೂ ಕವಿತ್ವ ಲಭಿಸುವ ಬಗೆ”[13]ಯನ್ನು …………?[14] ಉದ್ದೇಶಿಸುವ ಕೆಲವು ಶಿಕ್ಷಾಗ್ರಂಥಗಳು ಈ ಬಗೆಯ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಲ್ಲ. ಜತೆಗೆ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಿತ್ಯದ ಪ್ರಕರ್ಷವನ್ನು ಮೆಚ್ಚುವ ಒಂದು ಪ್ರವೃತ್ತಿಯೂ, ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ಯನ್ನೇ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುವವರೆಗೂ ಮುಂದುವರಿದಿರಬಹುದು. ಹೀಗಾಗಿ “ಪ್ರತಿಭೆಗಿಂತ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯೇ ಹೆಚ್ಚಿನದು” ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾ ಮಂಗಳನು “ಕವಿಯ ಅಶಕ್ತಿಯು ಕಾವ್ಯರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ,  ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ವಿಮರ್ಶಕರ ಕಣ್ಣಿಂದ ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಈ ಹೇಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದ ಮಾತನ್ನು ಒಪ್ಪುವುದು ಕಷ್ಟ. ಆದರೆ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯ ಮಹಿಮೆಯಿಂದ ಕವಿಯ ಅಶಕ್ತಿಯು ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ವಿಮರ್ಶಕರ ಕಣ್ಣಿಂದ ಮರೆಯಾಗುತ್ತದೆಂಬುದೇನೋ ನಿಜವಾದರೂ, ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಕವಿಯ ‘ಅಶಕ್ತಿ’ಯನ್ನು ಮರೆಮಾಡುವ ಒಂದು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಾಧನ ಮಾತ್ರವಾದೀತೇ ಹೊರತು, ಅದರಿಂದ ಕಾವ್ಯವು ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆಂದು, ಅರ್ಥವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ರಾಜಶೇಖರನು ಹೇಳುವಂತೆ “ಪ್ರತಿಭೆ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಎರಡೂ ಕೂಡಿರುವಾತನೇ ಕವಿಯೆನಿಸುತ್ತಾನೆ.”[15]ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಸಂಗತಿ ಎಂದರೆ, ಕವಿಗೆ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ವೇಳೆ ಕೊರತೆ ಇದ್ದರೂ ನಡೆಯುತ್ತದೆ; ಆದರೆ ‘ಪ್ರತಿಭೆ’ಯಲ್ಲಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಮತ್ತಾವುದೂ ತುಂಬಲಾರದು. ಆನಂದವರ್ಧನನು ದೋಷವನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವಾಗ, ಈ ಮಾತನ್ನೇ ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವನ ಪ್ರಕಾರ ದೋಷಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಗೆ: ಒಂದು ಪ್ರತಿಭಾ ದೋಷ; ಮತ್ತೊಂದು ಅವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ದೋಷ. ಮೊದಲನೆಯದು ಕವಿಯ ಪ್ರತಿಭಾಶಕ್ತಿಯ ಕೊರತೆಯಿಂದ ಸಂಭವಿಸತಕ್ಕದ್ದು, ಎರಡನೆಯದು ಲೋಕಶಾಸ್ತ್ರಾದಿಗಳಿಂದ ಲಭಿಸುವ ‘ಬಹುಶ್ರುತತ್ವ’ದ ಕೊರತೆಯಿಂದಲೋ, ಉಚಿತಾನುಚಿತ ವಿವೇಕದ ಅರಕೆಯಿಂದಲೋ ಸಂಭವಿಸುವಂಥದ್ದು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ “ಕವಿಯ ಅವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಯಿಂದಾದ ದೋಷವನ್ನು ಅವನ ಶಕ್ತಿ ಮುಚ್ಚುತ್ತದೆ; ಪ್ರತಿಭಾ ದಾರಿದ್ರ ದಿಂದ ಏನಾದರೂ ದೋಷವುಂಟಾದರೆ ಅದು ಥಟಕ್ಕನೆ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ”[16]ನಿಜವಾದ ಪ್ರತಿಭಾವಂತನಾದವನ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೊಮ್ಮೆ ಕಾಣುವ ಅವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ದೋಷಗಳೂ ‘ಮಹಾಕವಿ ಪ್ರಯೋಗ’ಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿ ಬಿಡುತ್ತವೆ! ಆದರೆ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಷ್ಟೇ ಇದ್ದೂ ಕವಿಯ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಅರಕೆಯಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ದೋಷಗಳು, ಕವಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯ ಹೆಸರನ್ನು ತರಲಾರವು. ಆದುದರಿಂದ ನಿಜವಾದ ದೋಷಗಳೆಂದರೆ ‘ಪ್ರತಿಭಾ ದೋಷ’ಗಳೇ.

ಕಾವ್ಯಾಸ್ವಾದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಹೃದಯನಿಗೆ ಆಹ್ಲಾದದ ಜತೆಗೆ ಒದಗುವ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯನ್ನೂ ನಮ್ಮ ಆಲಂಕಾರಿಕರು ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂದು ಹೇಳಿರುವುದು ಗಮನಿಸಬೇಕಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಮೂಲ ಅರ್ಥ ‘ಬಹುಜ್ಞತೆ’ ಅಥವಾ ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಷ್ಟೆ? ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ-ನಾಟ್ಯಾದಿಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಹೃದಯನಿಗೆ ಆಹ್ಲಾದವೊದಗುವುದರ, ಜತೆಗೆ, ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಕುರಿತ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯೂ ದೊರೆಯುವುದರಿಂದ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂದರೆ ಸಹೃದಯನಿಗೆ ದೊರೆಯುವ ‘ಉಪದೇಶವೇ’ ಎಂದು ಕೆಲವು ಆಲಂಕಾರಿಕರು ಭಾವಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಇತಿಹಾಸಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಕಾದರೆ ಇದ್ದುಕೊಳ್ಳಲಿ, ನಾಟಕ -ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಪ್ರಯೋಜನವೆಂದು ಯಾಕೆ ಎಣಿಸುತ್ತೀರಿ ಎಂದು ಪ್ರತಿಭಟಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಧನಂಜಯ ಮತ್ತು ಭಟ್ಟನಾಯಕ ಇವರು ಮುಖ್ಯರಾದವರು. “ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಯಾರೇ ಪಡೆಯುವುದೂ ರಸಾಸ್ವಾದವೊಂದೇ; ಅವರಿಗೆ ಅದರಿಂದ ತಿಳಿವಳಿಕೆಯೂ ಬರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ, ವಿಧಿನಿಷೇಧಗಳೂ ಗೊತ್ತಾಗಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ”[17] ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದ ಭಟ್ಟನಾಯಕನ ಮಾತನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಅಭಿನವಗುಪ್ತರು ಕಾವ್ಯಪ್ರಯೋಜನಗಳಾದ ‘ಆನಂದ’ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ಗಳನ್ನು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಎಂದು ಎಣಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲವೆಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾ, ಎರಡರ ವಿಷಯವೂ ಒಂದೇ, “ವಿಭಾವಾನುಭವಗಳನ್ನು ಉಚಿತವಾಗಿ ಹವಣಿಸಿ ಕಾವ್ಯ ಕಟ್ಟಿದ್ದರೆ ತಾನೇ ಆನಂದವೊದಗತಕ್ಕದ್ದು. ಈ ವಿಭಾವಾನುಭವಗಳ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸರಿಯಾಗಿ ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವಾಗ ಸಾಮಾಜಿಕನಿಗೆ ತನ್ನಷ್ಟಕ್ಕೆ ತಾನೆ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ಯು ಲಭಿಸುವುದು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಅವನು ಬೇರೆ ಪ್ರಯಾಸ ಪಡಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ”[18] ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಅಥವಾ ನೀತಿಬೋಧೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಚರ್ಚೆಯ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ‘ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ’ ಎಂಬ ಪದ ಬೇರೊಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಗಮನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿದೆ.

 

[1] ರಾಜಶೇಖರ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ. ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೩೨.

[2] ಮಮ್ಮಟ ಕಾವ್ಯಪ್ರಕಾಶ, ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೧-೩

[3] ಮಮ್ಮಟ ಕಾವ್ಯಪ್ರಕಾಶ, ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೮.

[4] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೮.

[5] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೩೦.

[6] ಎನ್. ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ : ಹೊರೆಸನ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆ, ಪು. ೧೨೯.

[7] ವಿ.ಎಂ. ಇನಾಂದಾರ್ : ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿಮರ್ಶೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಯುಗ, ಪು. ೭೫.

[8] T.S. Eliot : Selected prose, p. 23

[9] Ezra pound : Selected poems (introduction by T.S. Eliot) p. 17.

[10] ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೩೧ (೫ನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯ)

[11] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೩೧ (ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿ)

[12] ಕನ್ನಡ ಧ್ವನ್ಯಾಲೋಕ ಮತ್ತು ಲೋಚನಸಾರ, ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ ಪು. ೧೩೭ (ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿ)

[13] ಕ್ಷೇಮೇಂದ್ರ : ಕವಿಕಂಠಾಭರಣ, ಅನು: ಡಾ. ಕೆ.ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೧೪ (೧-೪)

[14] ರಾಜಶೇಖರ : ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ, ಅನು : ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ, ಪು. ೩೨.

[15] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೩೪.

[16] ತೀ.ನಂ. ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ : ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ, ಪು. ೧೮೦.

[17] ತೀ.ನಂ. ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ: ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ, ಪು. ೨೩೪.

[18] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೨೪೩

 

ಪ್ರತಿಭೆ (ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಮಿಮಾಂಸೆ)

ಪ್ರತಿಭೆ

ಕೋಲ್‌ರಿಜ್‌ನ ಈ ಪ್ರತಿಭಾ ತತ್ವದೊಂದಿಗೆ, ಅವನ ಸಮಕಾಲೀನನಾದ ಷೆಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಾವ್ಯ ಸಮರ್ಥನೆ (A Defence of Poetry) ಯಲ್ಲಿ Imagination ಅನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳಿದ ಒಂದು ಮಾತನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಪರಿಶೀಲಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. “The great instrument of moral good is Imagination”

[1] ಎಂಬುದು ಅವನ ಮಾತು.  “ನೈತಿಕ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿನ ದೊಡ್ಡ ಉಪಕರಣವೇ ಪ್ರತಿಭೆ.”

ಈ ಹೇಳಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ ನೈತಿಕ ಒಳ್ಪನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಹಲವು ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭೆ ದೊಡ್ಡದು ಅಥವಾ ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದದ್ದು. ಎಂದರೆ ಕಾವ್ಯ ನೀತಿಪ್ರಸಾರದ ಮುಖ್ಯಸಾಧನ ಎಂಬ ನೀತಿವಾದಿಗಳ ಕಾವ್ಯತತ್ವವನ್ನು ಷೆಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಮೇಲುನೋಟಕ್ಕೆ ತೋರಬಹುದು. ನೀತಿಯನ್ನು, ತತ್ವವನ್ನು, ಧರ್ಮವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯದ ಪಾತ್ರ ಬಹು ದೊಡ್ಡದು ಎಂದು ಜಗತ್ತಿನ ಅನೇಕ ದೊಡ್ಡ ಕವಿಗಳೂ ವಿಮರ್ಶಕರೂ ಸಾರುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದೂ ನಿಜವೆ. ಆದರೆ ಷೆಲ್ಲಿ ‘moral good’ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ನೀತಿವಾದಿಗಳು ಯಾವ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೋ ಆ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಲ್ಲ. ಹಾಗೆಯೇ ‘ನೀತಿ’ ಎಂಬ ಮಾತಿಗೆ ಷೆಲ್ಲಿ ಕೊಡುವ ಅರ್ಥವ್ಯಾಪ್ತಿ ಬೇರೆಯ ರೀತಿಯದು. ಇಲ್ಲಿಯೇ ಷೆಲ್ಲಿಯ ಈ ಸೂತ್ರ ನೀತಿವಾದಿಗಳ ಮತದಿಂದ ತೀರಾ ಬೇರೆಯಾಗಿರುವುದು.

ನೀತಿ ಎಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ, ಬದುಕಿನ ನಡೆವಳಿಕೆಯಲ್ಲಿರ ಬಹುದಾದ ಕೆಲವು ವಿಧಿ-ನಿಷೇಧಗಳ ಅರಿವು. ‘ನೈತಿಕ ಒಳ್ಪು’ (moral good) ಎಂದರೆ ನಾವು ದಿನದಿನದ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ನಡೆದುಕೊಂಡರೆ, ನಮಗೂ ಇತರರಿಗೂ ಒಳ್ಳೆಯದಾಗುವುದೋ ಅದು. ನೀತಿಯ ದೃಷ್ಟಿಗೆ ಒಳ್ಳೆಯದು-ಕೆಟ್ಟದ್ದು, ಪಾಪ-ಪುಣ್ಯ, ಸ್ವರ್ಗ-ನರಕ, ಧರ್ಮ-ಅಧರ್ಮ-ಇತ್ಯಾದಿ ದ್ವಂದ್ವಗಳ ಅರಿವಿದೆ. ನಾವು ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಜನಗಳ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಕೆಲವು ಸಿದ್ಧ ನೈತಿಕ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ ಅಳೆದು, ಅವರ ನಡವಳಿಕೆ ಒಳ್ಳೆಯದು-ಕೆಟ್ಟದ್ದು ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಿ ನೋಡಬಲ್ಲೆವೇ ಹೊರತು, ಈ ಎರಡರಾಚೆಗೆ ನಿಂತು ಅಥವಾ ಎರಡರ ಅಂತರಾಳವನ್ನು ಹೊಕ್ಕು ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ನೋಡಲಾರೆವು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯನ್ನು ನೈತಿಕವಾಗಿ ನಾವು ಅಳೆಯುವಾಗಲೂ ನಮ್ಮ ಇಷ್ಟ-ಅನಿಷ್ಟ ಪ್ರಿಯ-ಅಪ್ರಿಯವಾದ ಎಷ್ಟೋ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಪರಿಮಿತಿಗಳೂ ಬೆರೆತುಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಸಮಾಜ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು, ಬಂದ ಕೆಲವು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿ ನಡೆಯುವವರನ್ನು ‘ನೀತಿವಂತ’ರೆಂದೂ, ಅದನ್ನು ಮೀರಿ ನಡೆಯುವವರನ್ನು ‘ಅನೀತಿವಂತ’ರೆಂದೂ, ಸುಲಭವಾಗಿ ನಿರ್ಣಯಿಸಿ ಬಿಡುತ್ತೇವೆ. ‘ನೈತಿಕ ಒಳ್ಪು’ ಎಂದರೆ, ಹೇಗೆ ನಡೆದುಕೊಂಡರೆ, ಸಾಮಾಜಿಕವಾದ ಒಳ್ಪು ಅಥವಾ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಸಾಧಿತವಾಗುವುದೋ ಆ ಬಗೆಯ ನಡವಳಿಕೆ. ಕಾವ್ಯ ಕೂಡ ಇತರ ಮತ ಪ್ರಚಾರಕರ ಹಾಗೆ, ನೀತಿವಾದಿಗಳ ಹಾಗೆ, ಧಾರ್ಮಿಕ ಮುಖಂಡರ ಹಾಗೆ ಈ ಬಗೆಯ ನೀತಿ ಪ್ರಸಾರವನ್ನೂ ಕೈಕೊಳ್ಳುವುದುಂಟು.

ಆದರೆ ಷೆಲ್ಲಿಯ ದೃಷ್ಟಿಗೆ moral good ಎಂದರೆ, ನೀತಿವಾದಿಗಳು ಅಥವಾ ಎಲ್ಲರೂ ತಿಳಿದುಕೊಂಡ ಅರ್ಥದಿಂದ ಭಿನ್ನವಾದದ್ದು ಎಂಬುದೂ ಅವನ ಹೇಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ.

ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ moral ಎಂದರೆ ಷೆಲ್ಲಿಯ, ದೃಷ್ಟಿಗೆ, ಎಲ್ಲರೂ ಯಾವುದನ್ನು ‘ನೀತಿ’ ಎಂದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೋ ಅದಲ್ಲ; ಅವನ ಪ್ರಕಾರ ನೀತಿಯ ಪರಮರಹಸ್ಯ ಪ್ರೀತಿಯೆ. ಪ್ರೀತಿಯಿಲ್ಲದೆ ನಾವು ನಮ್ಮ ಸ್ವಾರ್ಥಮೂಲವಾದ ಅಹಂವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದಿಂದ ಆಚೆಗೆ ಹೋಗಿ ಬೇರೊಂದನ್ನು ತಿಳಿಯಲಾರೆವು. ಆದಕಾರಣ ನಿಜವಾದ ಒಳ್ಳೆಯತನ ಅಥವಾ ನೀತಿವಂತಿಕೆ ಎಂದರೆ, ಅನ್ಯಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿ, ತಲ್ಲೀನವಾಗಿ ಅನುಕಂಪೆಯಿಂದ ಅನುಭವಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ. ಕವಿಯಾದವನು ಮಾಡುವುದು ಇದನ್ನೆ. ಕವಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಸದಾ ಅನ್ಯಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಒಳಹೊಕ್ಕು  ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಬೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಹೊಕ್ಕು ನೋಡಲು ಕವಿಗಿರುವ ಸಾಧನ ಪ್ರತಿಭೆ. ಪ್ರತಿಭೆಯ ಮೂಲಕ ಕವಿ ಅನ್ಯಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಒಳಹೊಕ್ಕು ಅದರ ಪದರ ಪದರಗಳನ್ನು ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಕಂಡು, ಹಾಗೆ ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ತಾನು ಕಂಡದ್ದನ್ನು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅನ್ಯಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಒಳಹೊಕ್ಕು ಅನುಭವಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೇ ನಿಜವಾದ ನೈತಿಕ ದೃಷ್ಟಿ. ಈ ನೈತಿಕ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿನ ಉಪಕರಣವೇ ಪ್ರತಿಭೆ.

ನಾವು ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಏನನ್ನೂ ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ನೋಡಲಾರೆವು. ಕಾರಣ, ನಮ್ಮ ದೃಷ್ಟಿ ಏಕಮುಖವಾದದ್ದು, ಮತ್ತು ಸ್ವಾರ್ಥಮೂಲವಾದದ್ದು. ಆದರೆ ಕವಿಯಾದರೋ, ಅದು ಎಂತಹ ಪಾತ್ರವೇ ಆಗಿರಲಿ, ಅದರ ಅಂತರಂಗವನ್ನು ‘ಪ್ರೀತಿ’ಯಿಂದ ಒಳಹೊಕ್ಕು ನೋಡಿ ಅದನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಬಲ್ಲನು. ನಿದರ್ಶನಕ್ಕೆ ದುರ್ಯೋಧನನಂತಹ ದುಷ್ಟ ಪಾತ್ರದ ವಿಷಯವನ್ನೇ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳೋಣ. ಸಾಮಾನ್ಯ ನೀತಿ, ದುರ್ಯೋಧನ ನಂಥವನು ಮಾಡಿದ ಅಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಪಟ್ಟಿಹಾಕಿ, ಅವನ ನಡವಳಿಕೆಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿ ಅವನು ‘ದುಷ್ಟ’ ಎಂದು ತೀರ್ಪು ಕೊಡುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕವಿಯಾದವನು ಇಂಥ ‘ದುಷ್ಟ’ನ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ನೇಹ, ಕರುಣೆ, ವಾತ್ಸಲ್ಯ, ಛಲ, ದೊಡ್ಡದನ್ನು ಕಂಡರೆ ಗೌರವಿಸುವ ಉದಾರತೆ, ವೀರತೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ, ದುರ್ಯೋಧನನ ಸಮಗ್ರ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಅಥವಾ ನಿಜವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ, ನಾವು ಸುಮ್ಮನೆ ತಿಳಿದುಕೊಂಡದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಬೇರೆ ಎಂಬಂತೆ, ಆ ಪಾತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಓದುಗರ ಸಹಾನುಭೂತಿ ಗೌರವಗಳುಕ್ಕುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಕವಿ ದುರ್ಯೋಧನನ ದೌಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುತ್ತಾನೆಂದು ಅರ್ಥವಲ್ಲ; ಅದರ ಬದಲು ಆ ಪಾತ್ರದ ಅಂತರಂಗದ ಇತರ ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಗಳನ್ನೂ, ಒಳಗಿನ ಸಂಘರ್ಷಗಳನ್ನೂ ಚಿತ್ರಿಸಿ ನಾವು ದ್ವೇಷಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಮಿಗಿಲಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುವಂಥ ಅಂಶಗಳೂ ಆ ವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿವೆ ಎನ್ನುವುದರ ಕಡೆಗೆ ನಮ್ಮ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಕವಿ ಪಾತ್ರದ ಒಳಗನ್ನು ಕಾಣಬೇಕಾದರೆ ಅವನಿಗೆ ಪ್ರತಿಭೆ ಬೇಕು. ಈ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಮೂಲವಾದ ಪ್ರೀತಿ ಬೇಕು. ಪ್ರೀತಿ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ ಕವಿ ಅನ್ಯ ಮನೋಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸಹಾನುಭೂತಿಯಿಂದ ಒಳಹೊಕ್ಕು ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ನೋಡುವುದೇ ನಿಜವಾದ ನೀತಿ; ಈ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪ್ರತಿಭೆ ಎನ್ನುವುದು ನೈತಿಕ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿನ ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಉಪಕರಣ.[2]

ಷೆಲ್ಲಿಯ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಹೆಸರು ಪ್ರೀತಿ. ಯಾರಿಗೆ ಪ್ರೀತಿ ಇಲ್ಲವೋ ಅವನು ಕವಿಯಾಗಲಾರ. ಬದುಕಿನ ಬಗೆಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಪ್ರೀತಿಯಿಲ್ಲದವನು ಕವಿಯೇ ಆಗಲಾರ ಎಂದು ವಿಮರ್ಶಕರೊಬ್ಬರ ಮತ.[3] ಒಳಿತು-ಕೆಟ್ಟದೆಂಬ ಪಕ್ಷಪಾತವಿಲ್ಲದೆ, ಎಲ್ಲದರ ಅಂತರಂಗವನ್ನೂ ಅನುಕಂಪೆಯಿಂದ ಒಳಹೊಕ್ಕು ಬೆರೆಯಬಲ್ಲ, ಅರಿಯಬಲ್ಲ ಮನೋಧರ್ಮವೇ ನಿಜವಾದ ನೈತಿಕ ದೃಷ್ಟಿ. ಹೀಗಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರೀತಿಯೇ ನೀತಿ; ಈ ನೀತಿಯ ಬಹು ದೊಡ್ಡ ಉಪಕರಣವೇ ಪ್ರತಿಭೆ.

೯

ಕವಿಯ ಸಮಸ್ತ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವು ತನಗೆ ದತ್ತವಾದ ಭಾವಾನುಭವಗಳನ್ನು ಕಾವ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಸೃಜನ ಕ್ರಿಯೆಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದಾಗ, ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮೈದೋರುವ ರೀತಿಯ ಮೇಲಿನಿಂದ, ಪ್ರತಿಭೆಯ ಹಲವು ಬಗೆಗಳನ್ನು ಹೆಸರಿಸುವ ಸಂಗತಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾದುದಾಗಿದೆ. ಎಲ್ಲಿ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ ಬದುಕಿನ ಬಹಿರಂಗ ಮುಖಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿ ತೋರುತ್ತವೆಯೋ ಅದನ್ನು ವಸ್ತುನಿಷ್ಠ ಪ್ರತಿಭೆ (Objective Imagination) ಎಂದೂ, ಎಲ್ಲಿ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ ಮಾನಸಿಕ ಹಾಗೂ ಭಾವುಕ ಮೂಡಿಕೆ (Impressions) ಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿ ತೋರುತ್ತದೆಯೋ ಅದನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಿನಿಷ್ಠ ಪ್ರತಿಭೆ (Subjective Imagination) ಎಂದೂ, ಶ್ರೀ ಅರವಿಂದರು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.[4] ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಈ ವಿಭಜನೆ ಔಪಚಾರಿಕವಾದದ್ದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ವಸ್ತುವಾಗತಕ್ಕದ್ದು ಒಳಗಿನದೂ ಆಗಬಹುದು, ಹೊರಗಿನದೂ ಆಗಬಹುದು. ತನಗೆ ಎಟುಕಿದಷ್ಟು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಉಚಿತವಾದ ರೂಪನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುವುದೇ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು. ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಇರುವ ಈ ರೂಪ ನಿರ್ಮಾಣ ಕ್ರಿಯೆನ್ನು ಕೋಲ್‌ರಿಜ್ ‘ಎಸೆಂಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್’ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಈ ರೂಪ ನಿರ್ಮಾಣ ಕ್ರಿಯೆ, ಕೆಲವು ಸಲ ಹೇಳಬೇಕಾದ್ದನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಪಷ್ಟವೂ, ಖಚಿತವೂ ಆದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಪಡಿಸುವಂತೆ, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ಸಲ ಅತ್ಯಂತ ಅಸ್ಪಷ್ಟವೂ, ಅಖಚಿತವೂ, ಆದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸದ ಮೇಲಿನಿಂದ Imagination ಅನ್ನು Plastic Imagination ಮತ್ತು Diffluent Imagination ಎಂಬ ಮಾತನ್ನು ಮೊದಲು ಬಳಸಿದವನು ಫ್ರೆಂಚ್ ಲೇಖಕ ‘ರಿಂಬೊ’ (Rimbaud). ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿನ ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಸ್ಪಷ್ಟತೆ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ಸೊಗಸು, ‘ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಇಮ್ಯಾಜಿನೇಷನ್’ನ ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣ. ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್ ಇಮ್ಯಾಜಿನೇಷನ್‌ಗೆ, ಕಾಮನ ಬಿಲ್ಲು ತನ್ನ ಸಪ್ತವರ್ಣಸಮನ್ವಿತವಾದ ಕಾಮನಬಿಲ್ಲಿನಂತೆಯೇ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಕವಿ ಈ ವಸ್ತು ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ತನ್ನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಮುಟ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ, Diffluent Imaginationಗೆ ಕಾಮಬಿಲ್ಲು ಒಂದು ರಹಸ್ಯದಂತೆ, ವ್ಯಕ್ತದಿಂದ ಅವ್ಯಕ್ತದೆಡೆಗೆ ಬೀಸಿದ ಸೇತುವೆಯಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ಶಿಲ್ಪಿ, ಚಿತ್ರಕಾರ ಇವರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಖಚಿತಾಕಾರ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರತಿಭೆಯ (Plastic Imagination) ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಉಳ್ಳವರು ಎಂದೂ, ಅನುಭಾವಿ, ಸಂಗೀತಗಾರ ಇಂಥವರು ಅಸ್ಪಷ್ಟತಾಕಾರ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರತಿಭೆಯ (Diffluent Imagination) ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಉಳ್ಳವರು ಎಂದೂ ಹೇಳಬಹುದು. ಸಾಹಿತ್ಯಾಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಎರಡನ್ನೂ ಗುರುತಿಸಬಹುದು.[5] ನಿದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಕುವೆಂಪು ಮತ್ತು ಬೇಂದ್ರೆ ಅವರ ಕವಿತೆಯಿಂದ  ಆಯ್ದ ಎರಡು ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಶರತ್ಕಾಲದ ಸೂರ್ಯೋದಯದಲ್ಲಿ ಕುವೆಂಪು ತಾವು ಕಂಡ ಇಬ್ಬನಿಗಳನ್ನು ವರ್ಣಿಸುವ ರೀತಿ ಹೀಗಿದೆ:-

ಹಚ್ಚನೆ ಪಚ್ಚನೆ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ
ಸಾಸಿರ ಗಟ್ಟಲೆ ಮುತ್ತನು ಚೆಲ್ಲಿ
ರನ್ನದ ಕಿರು ಹಣತೆಗಳಲ್ಲಿ
ಶ್ಯಾಮಲ ತೈಲದಿ ಹೊನ್ನಿನ ಬತ್ತಿ
ಕಾಮನ ಬಿಲ್ಲಿನ ಬೆಂಕಿಯು ಹೊತ್ತಿ
ಸೊಡರುರಿಯುತ್ತಿವೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ.

ಎಂಬ ಈ ವರ್ಣನೆಯಲ್ಲಿ ‘ಖಚಿತಾಕಾರ ಪ್ರತಿಭೆ’ಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ ವರ್ಣಶಿಲ್ಪಿಯಂತೆ ತಾನು ಕಂಡದ್ದನ್ನು ತಕ್ಕ ಶಬ್ದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ ಅಸ್ಪಷ್ಟತೆಗೂ ಅಸ್ಪದವಿಲ್ಲದಂತೆ ಸ್ಪಷ್ಟ ರಮ್ಯವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿರಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಗಂಗಾವತರಣದ ಒಂದು ಭಾಗದಲ್ಲಿ,

ಸುರಸ್ವಪ್ನವಿದ್ದ
ಪ್ರತಿಬಿಂದ ಬಿದ್ದ
ಉದ್ಬುದ್ಧ ಶುದ್ಧ ನೀರೇ

ಎಂದು ಗಂಗೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಾತಿನ ಮೂಲಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾಗುವ ಚಿತ್ರ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ, ಅಖಚಿತವಾಗಿ, ‘ಅಸ್ಪಷ್ಟತಾಕಾರ ನಿರ್ಮಾಣ ಪ್ರತಿಭೆ’ಗೆ ನಿದರ್ಶನವಾಗಿದೆ. ಇದೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಂಜಿನೊಳಗಣ ಚಿತ್ರದಂತೆ. ಯಾವ ಪ್ರತಿಭೆ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸಚಿತ್ರವಾಗಿ, ಸವರ್ಣವಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಿ, ತಕ್ಕ ಶಬ್ದಚಿತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ, ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಕಾಲ-ದೇಶ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸಹಿತ ರೂಪಿಸುತ್ತದೆಯೋ, ವಾಸ್ತವವನ್ನು ಅಥವಾ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಒಂದು ರಹಸ್ಯವೆಂಬಂತೆ ರೂಪಿಸುತ್ತದೋ ಅದು Diffluent Imagination.[6] ಸಮರ್ಥನಾದ ಕವಿಯ ಪ್ರತಿಭೆ ಈ ಎರಡೂ ರೀತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಈಗ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ Diffluent Imagination, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ವಸ್ತುಸತ್ಯವನ್ನು ಯಥಾರ್ಥವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ, ಅದರೊಳಗಿನ ರಹಸ್ಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಮಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವರ್ಣಿತವಾಗಿದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುಭಾವದ ವಿಸ್ತಾರಗಳನ್ನು, ಅನುಭಾವಿಕ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತೀಕಗಳ ಮೂಲಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು Symbolic Imagination ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ‘ಪ್ರತೀಕಾತ್ಮಕ ಪ್ರತಿಭೆ’ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು ದೃಷ್ಟಾಂತ (Analogy)ಗಳ ಮೂಲಕ. ಅಜ್ಞಾತವಾದದ್ದನ್ನು ಜ್ಞಾತವನ್ನಾಗಿಸುವ, ಅನುಭಾವಿಕ ಸತ್ಯಗಳನ್ನು ಮೂರ್ತೀಕರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನವಾದದ್ದು. ವೇದಗಳಲ್ಲಿ ಈ ವಿಶ್ವವನ್ನು ‘ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ’ ಎಂಬ ಪ್ರತೀಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ‘ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಎನ್ನುವುದು ಜಗತ್ತಿನ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಒಂದು ವಸ್ತು ಪ್ರತಿರೂಪ, (Objective Correlative).[7] ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾರ್ಯವೇ ಮೂಲತಃ ಪ್ರತೀಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುವುದು. ಅದು ವರ್ಣನೆ, ನಿರೂಪಣೆ, ಸಂಕೇತ-ಪ್ರತೀಕ-ಪ್ರತಿಮೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅನುಭವವನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ‘ಮುಖ ಕಮಲ’ ಎಂಬಂಥ ಸವಕಲು ಅಲಂಕಾರ ಕೂಡಾ, ಕವಿ ಕಂಡ ಮುಖದ ಸೌಂದರ್ಯಾನುಭವದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಒಂದು ಪ್ರತೀಕವೇ. ಈ ಬಗೆಯ ಪ್ರತೀಕಗಳಿಂದ ಹಿಡಿದು; ಧ್ವನಿಪೂರ್ಣವಾದ ಪ್ರತಿಮಾ ನಿರ್ಮಿತಿಯವರೆಗೂ ಕ್ರಿಯಾಭಿಮುಖವಾಗಿರುವುದು ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಯೇ. ‘ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ವೈಚಿತ್ರ್ಯಗಳೇನಿವೆಯೋ, ಅವೆಲ್ಲವೂ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆಯಿಂದ ಉದ್ಭವವಾದವುಗಳೇ’ (ಯತ್ಕಿಂಚನಾಪಿ ವೈಚಿತ್ರ ಂ ತತ್ ಸರ್ವಂ ಪ್ರತಿಭೋದ್ಭವಂ) ಎಂಬ ಕುಂತಕನ ಮಾತು ಪ್ರತಿಭೆಯ ಪಾರಮ್ಯವನ್ನು ಸೊಗಸಾಗಿ ವರ್ಣಿಸುತ್ತದೆ.

ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ, ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಮೂರ್ತಗೊಳಿಸುವುದು ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕವೆ. ಹೀಗೆ ಭಾಷೆಯೊಂದನ್ನು ಕವಿ ತನ್ನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಬಳಸುವಾಗ, ಕವಿ ಆ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿನ ಪದಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಅವು ಹೊರಡಿಸುವ ಅರ್ಥಗಳಿಗೆ ಹೊಸತೊಂದು ಜೀವಂತಿಕೆ ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗೆ, ಭಾಷೆಯನ್ನೂ ಒಂದು ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ಹೀಗೆ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಟಿ.ಎಸ್. ಇಲಿಯಟ್ Auditory Imagination (ಶ್ರಾವಣಪ್ರತಿಭೆ) ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಒಂದು ಭಾಷೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಕವಿಗೆ ಆ ಭಾಷೆಯ ಪರಂಪರೆ ಅಥವಾ ಚರಿತ್ರೆ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಗೊತ್ತಿರಬೇಕು. ಕೇವಲ ಅಲೋಚನೆ ಅಥವಾ ಭಾವನೆಗಳ ಸ್ತರದಿಂದ, ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ತಲಾತಲಕ್ಕೆ ಇಳಿದು ತಾನು ಬಳಸುವ ಒಂದೊಂದು ಮಾತಿಗೂ ಇರುವ ಅರ್ಥ-ನಾದ-ಲಯಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿ, ತನ್ನ ವರ್ತಮಾನದ ಭಾಷೆಗೆ ಹೊಸ ನುಡಿಗಟ್ಟನ್ನೂ ಜೀವಂತಿಕೆಯನ್ನೂ ತಂದು ಕೊಡಬೇಕು. ಹೀಗೆ ಭಾಷೆಯ ಪಾರಂಪರಿಕ ಸ್ತರಗಳಿಗೆ ಇಳಿದು, ಅದರ ಬೇರುಗಳ ತನಕವೂ ಹೋಗಿ, ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನವೂ ಹಾಗೂ ವಿಸ್ಕೃತಿಯ ತಲಾತಲದಲ್ಲಿರುವಂಥದೂ ಆದ ಅರ್ಥವನ್ನು, ತನ್ನ ವರ್ತಮಾನದ ಭಾಷೆಗೆ ತುಂಬಿ, ಅದನ್ನು ಸಚೇತನವನ್ನಾಗಿಸುವ ಕವಿಪ್ರತಿಭೆಯೇ ‘ಆಡಿಟರಿ ಇಮ್ಯಾಜಿನೇಷನ್.’[8]

ಭಾರತೀಯ ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಜಶೇಖರನೆಂಬ ಆಲಂಕಾರಿಕನು, ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುವ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಮಾತೆಂದರೆ, ಪ್ರತಿಭೆ ಕವಿಯ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಅಗತ್ಯವೋ, ಹಾಗೆಯೇ, ಕವಿ ಕೃತಿಯನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸುವ ಸಹೃದಯನಿಗೂ ಅಗತ್ಯ ಎನ್ನುವುದು. ಅವನ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿಭೆ ಎರಡು ರೀತಿಯದು. ಒಂದು ಕಾರಯಿತ್ರೀ ಪ್ರತಿಭೆ, ಮತ್ತೊಂದು ಭಾವಯಿತ್ರೀ ಪ್ರತಿಭೆ. ಕಾರಯಿತ್ರೀ ಪ್ರತಿಭೆ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಾಣ ಸಮರ್ಥವಾದ ಕವಿ ಪ್ರತಿಭೆ; ಭಾವಯಿತ್ರೀ ಪ್ರತಿಭೆ ಕವಿಕೃತಿಯನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಪುನಃ ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಹೃದಯನ ಪ್ರತಿಭೆ. ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಕಾವ್ಯಾಸ್ವಾದವೂ ಕೂಡ ಒಂದು ಸೃಜನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಎಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಹತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಿಂದೆಯೇ ರಾಜಶೇಖರನು ಹೇಳಿದ್ದು ವಿಶೇಷದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿದೆ.

೧೦

ಪೂರ್ವ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರತಿಭೆ ಎನ್ನುವುದು, ಕವಿಯಾದವನು ತನ್ನ ಅಂತರಂಗದ ತೀವ್ರಾನುಭವಗಳಿಗೆ ಭಾಷೆಯ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ರೂಪನೀಡುವ ಸಮಗ್ರ ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಭಾಕ್ರಿಯೆ ಒಂದು ವಿಶೇಷವಾದ ಮಾನಸಿಕ ಸ್ಥಿತಿ. “ಕವಿಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಸಮಸ್ತವೂ, ತನ್ನೆಲ್ಲ ಶಕ್ತಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಬಿಂದುವೊಂದಕ್ಕೆ ಬಂದು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗುವ ವಿಧಾನ ಅದು.”[9] ಅಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯಾನುಭವಗಳನ್ನು ಹೊಸಹೊಸದಾಗಿ ಕಾಣುವ (ನವ ನವ ಉನ್ಮೇಷ ಶಾಲಿನಿ) ಮತ್ತು ಕಂಡದ್ದನ್ನು ಹೊಸ ಹೊಸದಾಗಿ ಕಟ್ಟುವ (ನವ ನವ ಉಲ್ಲೇಖ ಶಾಲಿನಿ) ಕ್ರಿಯೆ ಸುಗಮವಾಗಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಹೀಗೆ ಭಾವ ಭಾವನೆಗಳಿಗೆ ರೂಪನಿರ್ಮಾಣ ಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಯುವಾಗ ಕೇವಲ ಪ್ರತಿಭೆಯೊಂದೇ ಸಾಲದು. ಜತೆಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರ ಸಂಸ್ಕಾರ ಹಾಗೂ ವಿಮರ್ಶನ ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ನೆರವೂ ಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಅಂಶವನ್ನು ನಮ್ಮ ಆಲಂಕಾರಿಕರು ಒತ್ತಿಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಕೇವಲ ಶಾಸ್ತ್ರಬುದ್ಧಿಯಿಂದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸೃಜನೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ; ಅಥವಾ ಶಾಸ್ತ್ರಬಲವಿಲ್ಲದ ಕೇವಲ ಪ್ರತಿಭೆಯೊಂದೇ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಗೆ ಸಾಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರತಿಭೆ ಎನ್ನುವುದು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಂತೆ ಪ್ರಯತ್ನಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಸಂಪಾದಿಸಿಕೊಳ್ಳತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ. ಭಾಮಹನು ಹೇಳುವಂತೆ “ಮಂದಬುದ್ಧಿಗಳು ಬೇಕಾದರೂ ಗುರುಗಳ ಉಪದೇಶದಿಂದ ಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬಹುದು. ಆದರೆ ಕಾವ್ಯ ಹುಟ್ಟುವುದು ಎಲ್ಲೋ ಲಕ್ಷಕ್ಕೊಬ್ಬ ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿಯಿಂದ ಮಾತ್ರ.”[10] ಪ್ರತಿಭೆ ಎನ್ನುವುದು ಹೇಗೋ ಕೆಲವರಿಗೆ ಸಹಜವಾಗಿ ಬಂದಿರುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲರಲ್ಲಿಯೂ ಈ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಾಣದ, ಎಲ್ಲೋ ಕೆಲವರಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ವಿಶೇಷ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಈ ಕಾವ್ಯಕಲಾ ನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ರೂಪವಾದ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕುರಿತು, ಅದರ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಪೂಜ್ಯತೆಯನ್ನೂ, ಅಲೌಕಿಕ ಕಾರಣಗಳನ್ನೂ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗಳು ಕಾವ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ರೂಢಿಯಾಗಿವೆ. ಅದೊಂದು ದೈವೀಕೃಪೆ ಎಂದೋ, ಜನ್ಮಾಂತರ ಸಂಸ್ಕಾರ ವಿಶೇಷವೆಂದೋ, ಅದರಲ್ಲಿ ಏನೋ ಒಂದು ರಹಸ್ಯಮಯತೆ ಇದೆ ಎಂದೋ ಬಹುಮಂದಿ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಲೆಂದೋ ಏನೋ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿಮರ್ಶಕನಾದ ಐ.ಎ. ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ “ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ವಿಲಕ್ಷಣ ರಹಸ್ಯತಮವಾದದ್ದೇನೂ ಇಲ್ಲ; ಮಾನವಮತಿಯ ಇತರ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಿಗೆ ಇಲ್ಲದ ಅದ್ಭುತವೇನೂ ಅದಕ್ಕಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಅನೇಕ ವೇಳೆ ನಾವು ಬಹು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಕಾಣಬೇಕಾದ ರಹಸ್ಯವೆಂಬಂತೆ ಅದು ಪರಿಗಣಿತವಾಗಿದೆ.”[11] -ಎನ್ನುತ್ತಾನೆ. ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ನಾವು ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ಅಥವಾ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಯಾದದ್ದೆಂದು ಗ್ರಹಿಸುವ ಕಾರಣವಿಲ್ಲ; ಪ್ರತಿಭೆಯ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಅನವಶ್ಯಕ ಸಂಭ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಉಜ್ವಲವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿಗೆ ಮಾತ್ರ ವಿರೋಧವಾಗಿದೆ, ಅಷ್ಟೆ. ಆದರೂ ರಿಚರ್ಡ್ಸ್‌ನ ಹೇಳಿಕೆ ನಾವು ಊಹಿಸಿದಷ್ಟನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ, ವಿಮರ್ಶೆಯ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಚಿಕಿತ್ಸಕ ಬುದ್ಧಿಯ ನೆಪದಲ್ಲಿ, ಮತ್ತೊಂದು ಅತಿರೇಕಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಅಪಾಯದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿದೆಯೇನೊ ಎಂಬ ಸಂದೇಹಕ್ಕೂ ಆಸ್ಪದವಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿಭಾಶಕ್ತಿಯ ಬಗೆಗೆ ಅಲೌಕಿಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಆರೋಪಿಸಿ ಆದರ್ಶಮಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವವರು ಒಂದು ಅತಿರೇಕದ ಅಂಚಿಗೆ ಹೋದರೆ, ಐ.ಎ. ರಿಚರ್ಡ್ಸ್ ತಾಳುವ ನಿಲುವು, ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ವಿಲಕ್ಷಣಮಯತೆ ಯಾಗಲಿ, ಅಸಾಧಾರಣತೆಯಾಗಲಿ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಿತಿಯ ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನೇ ಅಲ್ಲಗಳೆದು, ಮತ್ತೊಂದು ಅತಿರೇಕದ ಅಂಚಿಗೆ ಇಳಿಯುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿಭೆಯ ಬಗೆಗೆ ಈ ಮಾತನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದು ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ, ಈ ಪ್ರತಿಭಾನಿರ್ಮಿತಿಯಾದ ಕಾವ್ಯದಿಂದ ಒದಗುವ ‘ರಸಾನುಭವ’ದ (Aesthetic Experience) ವಿಚಾರದಲ್ಲೂ ಕೂಡ, ಇದೇ ಬಗೆಯ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿ, ಕಾವ್ಯ-ಕಲೆಗಳಿಂದ ಒದಗುವ ರಸಾನುಭವ ಎನ್ನುವುದು ಕೂಡಾ ಅಂತಹ ಅನುಪಮವಾದ ಅಂಶಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದುದಲ್ಲ, ದೈನಂದಿನ ಸರಳ ಸಾಧಾರಣ ಅನುಭವಗಳಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ ವಿಶೇಷತೆಯೇನೂ ಇದಕ್ಕಿಲ್ಲ ಎಂಬರ್ಥದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದ್ದಾನೆ.[12] ಇಷ್ಟು ಸಾಲದೆಂಬಂತೆ “ಪ್ರತಿಭಾ ನಿರ್ಮಿತಿಯಾದ ಕಾವ್ಯಲೋಕ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ನಮ್ಮ ವಾಸ್ತವಲೋಕದಿಂದ ಬೇರೆಯಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನಾಗಲಿ ವಿಶೇಷ ನಿಯಮಗಳನ್ನಾಗಲಿ, ಅನ್ಯಲೋಕ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಗಳನ್ನಾಗಲಿ ಪಡೆದಿಲ್ಲ”[13] ಎಂಬ ಸಿದ್ಧಾಂತದಲ್ಲಿ ಅವನ ವಾದ ಪರ್ಯವಸಾನವಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತೂ ಕಾವ್ಯನಿರ್ಮಾಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಾದ ಪ್ರತಿಭೆ, ಪ್ರತಿಭಾ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಕಾವ್ಯಜಗತ್ತು ಮತ್ತು ಈ ಕಾವ್ಯ ನೀಡುವ ಅನುಭವ – ಈ ಮೂರರಲ್ಲಿಯೂ, ಇದುವರೆಗು ಅನೇಕ ವಿಮರ್ಶಕರು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಂತೆ, ಅಂಥ ಯಾವ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಯಾಗಲಿ, ರಹಸ್ಯಮಯತೆಯಾಗಲಿ ಇಲ್ಲ ಎನ್ನುವುದೇ ರಿಚರ್ಡ್ಸ್‌ನ ಸಿದ್ಧಾಂತ. ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಅಲ್ಲದೆ, ಅವನ ಇನ್ನೆರಡು ಹೇಳಿಕೆಗಳನ್ನು ವಿಮರ್ಶಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಈ ಎರಡಕ್ಕೂ ನೆಲೆಗಟ್ಟಾಗಿರುವ ಪ್ರತಿಭೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಅವನು ಹೇಳಿರುವ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸೋಣ: ಪ್ರತಿಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತಹ ವಿಲಕ್ಷಣತೆಯೇನೂ -ಇಲ್ಲ -ಎನ್ನುವುದು ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಅನ್ಯಾಯ ಮಾಡುವ ಮಾತು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ, ದೈನಂದಿನ ಸರಳ ಸಾಧಾರಣ ಅನುಭವಗಳಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ, ದೈನಂದಿನ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣದ ಒಂದು ವಿಶೇಷತೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಮತ್ತೆ ನಾವು ಸಮರ್ಥಿಸುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. “ಅದು ಕೂಡ ಮನಸ್ಸಿನ ಒಂದು ಶಕ್ತಿ: ಮನಸ್ಸಿನ ಇತರ ಕಾರ್ಯ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ ಅದ್ಭುತವೇನೂ ಅದರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ” -ಎನ್ನುವ ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ನಾವು ಒಪ್ಪಬಹುದಾದದ್ದು, “ಅದು ಕೂಡಾ ಮನಸ್ಸಿನ ಒಂದು ಶಕ್ತಿ” ಎಂಬಷ್ಟನ್ನು ಮಾತ್ರ. ಮನಸ್ಸಿನ ರೀತಿ ನೀತಿಗಳೆಲ್ಲಾ ಅದ್ಭುತವೇ; ಅಂಥದರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭೆಯ ಕಾರ್ಯವೂ ಒಂದು ಎನ್ನುವುದಾದರೆ, ಮನಸ್ಸಿನ ಯಾವೆಲ್ಲ ವ್ಯಾಪಾರಗಳಿಗೂ, ನಾವು ಯಾವುದನ್ನು ‘ಪ್ರತಿಭೆ’ ಎಂಬ ವಿಶೇಷವಾದ ಒಂದು ‘ಸಾಮರ್ಥ್ಯ’ವನ್ನು ಕುರಿತು ಹೇಳುತ್ತೇವೋ ಆ ಒಂದು ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಯಾಕೆ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಾಕಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ನಿಜ, ಪ್ರತಿಭೆ ಕೂಡ ಮನಸ್ಸಿನ ಇತರ ಕ್ರಿಯೆಗಳಂತೆ ಒಂದು ಕ್ರಿಯೆಯೇ. ಆದರೆ ಯಾವ ಮನಸ್ಸಿನ, ಎಂಥ ಮನಸ್ಸಿನ ಎಂಬ ಅಂಶಗಳನ್ನು ತಣ್ಣಗೆ ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿ, ಪ್ರತಿಭೆಯ ವಿಷಯವನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದು ಸರಿಯಾದುದಲ್ಲ. ಅದು ಯಾವೆಲ್ಲ ಮನಸ್ಸಿನ, ಹಾಗೂ ಯಾರೆಲ್ಲರ ಪ್ರಯತ್ನದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿದ್ದರೆ ಆ ಮಾತು ಬೇರೆ. ಆದರೆ ನಿಜವಾದ ಸಂಗತಿಯೆ ಬೇರೆ. “ಪ್ರತಿಭೆಯ ಶಕ್ತಿ-ಸತ್ವಗಳು ನಾವು ಬಯಸಿದಂತೆ ಅಥವಾ ಇಚ್ಛಿಸಿದಂತೆ ನಡೆಯತಕ್ಕವಲ್ಲ; ಅವು ಪುಟಿಯುವ ಚಿಲುಮೆಗಳು, ಯಂತ್ರಗಳಲ್ಲ.[14]

 

[1] English Critical Essays (19th Century) Ed. Edmund D. Jones, p. 112. (A Defence of Poetry : Shelly).

[2] English Critical Essays : Ed. Edmund D. Jones (19th Century, p. 122 (A Defence of Poetry : Shelly) : the Great Secret of morals is love; or going out of our nature, and an identification of ourselves with the beautiful which exists in thought, action, or person, not our own. A man to be greatly good must imagine intensely and comprehensively; he must put himself in the place of another and many others; the pains and pleasures of his species must become his own. The great instrument of moral good is imagination : and poetry administers to the effect by acting upon the cause.

[3] “A man cannot, I repeat, know a thing unless he loves it. Poets are like the rest of us, but they love things more than we do, and therefore know them better and approach more nearly to the heart of their mystery – Aubrey de selincourt: on Reading Poetry p. 31.

[4] Sri Aurobindo; The Future poetry, p. 24-25.

[5] June E. Downey : Creative Imagination. p. 17.

[6] ಅಲ್ಲೇ, p. 18.

[7] B.B. Paliwal : Symbolic Imagination, and Dhvani, p. 169.

[8] F.O. Mathiessen : The Achievement of T.S. Eliot, p. 81, 82.

[9] Coleridge : BiographiaLiteraria, Vol. II, p. 12

[10] ಭಾಮಹ : ಕಾವ್ಯಾಲಂಕಾರ, (ಡಾ. ಕೆ. ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಯವರ ಅನುವಾದ) ಪು. ೧-೫.

[11] I.A. Richards : Principles of Literary Criticism, p. 191.

[12] I.A. Richards : Principles of Literary Criticism, p. 78.

[13] ಅಲ್ಲೇ, ಪು. ೧೬

[14] D.J. James : Scepticism and poetry, p. 155.

India to host G-20 summit in 2022

Prime Minister Narendra Modi announced on December 1 announced that India will host the G-20 summit in 2022.

The G-20 is a grouping of the world’s 20 major economies.

Mr. Modi made the announcement at the closing ceremony of the two-day summit held in Buenos Aires. Italy was to host the international forum in 2022.

Thanking Italy for allowing India to play the host, Mr. Modi invited G-20 leaders to India in 2022, which also marks the 75th anniversary of India’s Independence.

“In 2022 India completes 75 years since Independence. In that special year, India looks forward to welcoming the world to the G-20 Summit! Come to India, the world’s fastest growing large economy! Know India’s rich history and diversity, and experience the warm Indian hospitality,” the Prime Minister tweeted after making the announcement.

G-20 members comprise Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, the European Union, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Mexico, Russia, Saudi Arabia, South Africa, South Korea, Turkey, the UK and the U.S. Collectively, the G-20 economies account for nearly 90% of the gross world product, 80% of world trade, two-thirds of the world population, and approximately half of the world land area.

Spain is a permanent guest invitee.

...@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@